Vandaag presenteren de adviseurs Hans Wijers en Frans Blom van Denkwerk hun adviezen over de toekomst van Tata Steel Nederland. In oktober vorig jaar heeft Minister van Economische Zaken en Klimaat, Micky Adriaansens, hun gevraagd om alternatieve opties te onderzoeken voor de toekomst van Tata Steel.
Het doel van de minister is om een weloverwogen beslissing te kunnen nemen in het kader van de maatwerkafspraken met Tata Steel. Alle belanghebbenden kijken met grote belangstelling uit naar dit adviesrapport. Tata Steel staat bekend als de grootste CO2-uitstoter in Nederland en heeft al 106 jaar een significante impact op de regio, zowel in goede als in slechte tijden. Maar er is ook potentie om de grootste vergroener van Nederland te worden.
Groen Staal en de Kooks- Gasfabriek II In september 2021 heeft Tata Steel, in samenwerking met het moederbedrijf, definitief gekozen voor de waterstofroute na eerdere plannen, zoals het Groen Staal-plan van de FNV. Uit een rapport van het internationale strategische adviesbureau Ronald Berger bleek dat de waterstofroute technisch uitvoerbaar is. In juli 2022 zijn er uitgangspunten voor vergroening geformuleerd tussen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (en milieu), het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de Provincie Noord Holland, Tata Steel Nederland en Tata Steel India. In deze ‘Expression of Principles’ wordt gesproken over de grote uitdagingen op het gebied van CO2-reductie en de impact op het milieu. Sindsdien voert de overheid gesprekken met Tata Steel over het verduurzamingsproces en mogelijke overheidssteun.
Het rapport vermeldt ook dat Tata Steel Nederland onderzoek zal doen naar het verbeteren van de milieu- en gezondheidssituatie vóór de overgang in 2030. Dit kan onder meer inhouden dat bedrijfsactiviteiten, zoals de Kooks- Gasfabriek II, eerder worden stopgezet.
Gezondheid Effect Rapportage In oktober 2023 heeft staatssecretaris Vivianne Heijnen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de ‘Expertgroep Gezondheid IJmond’ opgericht onder leiding van professor Marcel Levi. Deze expertgroep adviseert over alle milieu- en gezondheidsaspecten die van belang zijn voor de gezondheid en leefomgeving in de IJmond. De expertgroep heeft onlangs haar advies uitgebracht waarin zij aangeeft dat de gezondheid van omwonenden van Tata Steel de komende jaren mogelijk verder onder druk komt te staan. Dit komt doordat de verduurzamingsplannen een overgangsfase tussen 2025 en 2030 omvatten, waarin nieuwe installaties worden gebouwd en getest, terwijl oude installaties nog in bedrijf blijven.
Een optie die door de expertgroep wordt overwogen, is om de Kooks- Gasfabriek II veel eerder te sluiten, mogelijk gefaseerd. Momenteel staat de sluiting van deze fabriek gepland voor medio 2029. Volgens de expertgroep vormt de fabriek een reëel gezondheidsrisico, onder meer vanwege de uitstoot van kankerverwekkende stoffen en de nabijheid van woonwijken. Het advies is om gezondheid systematisch mee te nemen in de overwegingen rond vergunningsverlening aan Tata Steel en de maatwerkafspraken. Daarom wordt voorgesteld om naast de Milieu Effect Rapportage ook een integrale Gezondheid Effect Rapportage op te stellen. De expertgroep adviseert ook dat de overheid geen miljardensubsidie aan Tata Steel mag geven zonder garanties voor de gezondheid.
Het zou vreemd zijn als de adviseurs Wijers en Blom de bevindingen van de Expertgroep Gezondheid IJmond niet meenemen in hun alternatieve scenario’s. In een eerder rapport van Denkwerk ‘Nederland in beweging’ wordt vermeld dat staalproductie gepaard gaat met aanzienlijke externe kosten van uitstoot en gezondheidsrisico’s. Denkwerk, mede opgericht door Wijers en Blom, pleit voor de vermindering of radicale verduurzaming van deze activiteiten.
Frankrijk en Duitsland beschermen hun staalindustrie Er is geen tijd te verliezen. Frankrijk en Duitsland hebben al groen licht gekregen van de Europese Commissie om met miljarden euro’s aan steun hun staalfabrieken te vergroenen. Ook in Spanje en België zijn er al beslissingen genomen over publieke steun. In deze landen is er meer traditie voor industriepolitiek en worden hun bedrijven en sectoren beschermd. Nederland dreigt achter te blijven. Dit terwijl we niet afhankelijk willen zijn van Chinees en Russisch staal.
Ondertussen proberen de eigenaren van de grote staalbedrijven openlijk zo veel mogelijk staatssteun binnen te halen. De CEO van staalgigant Arcelor Mittal heeft in een interview verklaard dat de huidige steunpakketten onvoldoende zijn om de overgang naar Groen Staal te financieren. De CEO van Tata heeft zich hier nog niet zo duidelijk over uitgesproken. Maar inmiddels heeft Tata, zonder overleg met personeel en vakbonden, aanzienlijke reorganisaties aangekondigd in Port Talbot (Verenigd Koninkrijk). Het personeel voelt zich terecht verraden door hun Indiase eigenaar en de regering.
De FNV en Zeester Het is terecht dat de FNV de overheid oproept om concrete stappen te zetten in de vergroening van de staalfabriek. Het beperken van de pijlen tot alleen de overheid is echter te beperkt, aangezien Tata Steel weinig daadkracht toont en lijkt te wachten op miljardensubsidies met minimale voorwaarden. Het blijft onduidelijk welke bijdrage Tata zelf levert aan de miljarden kostende vergroening van de staalfabriek in IJmuiden. Het behoud van hoogwaardige staalproductie is van groot belang. De directie van Tata Steel Nederland blijft echter herhaaldelijk beweren dat werknemers moeten worden ontslagen, zonder een sterke onderbouwing. Werknemers moeten de directie aansporen om sneller te verduurzamen, wat zal leiden tot duurzame banen.
De Stichting Zeester, bestaande uit oud-directeuren, hoogleraren, vakbondsbestuurders en andere experts, pleit al lange tijd voor een aandeelhouder voor de staalfabriek die strategisch belang heeft in Europa. De overheid kan dit proces ondersteunen door gedurende de lastige transitieperiode van het bedrijf een tijdelijk belang te nemen. Dit zou het vertrouwen kunnen vergroten dat de verduurzaming succesvol zal zijn. Zeester pleit ook voor een nieuw industrieel cluster met synergieën met het staalbedrijf, om de kans op economisch succes voor de regio en het bedrijf te vergroten. De staalfabriek is strategisch zo belangrijk voor onze maatschappij, maar om een nieuw ‘license to operate’ te verkrijgen, moeten ook de corporate governance rondom het bedrijf worden aangepast om de belangen van alle belangrijke stakeholders te dienen.
admin 